Niverance

Hoofdstuk I — Het rapport

 

De enveloppe lag op maandagochtend tussen de rekeningen en een uitnodiging voor een ‘dialogendag over culturele eenheid’.
Geen afzender, geen datum, enkel een bleke stempel van de ‘Archives Municipales de Nantes’.
Binnenin zat een map, beige, dik, met een onhandig vastgeplakte etiket:
‘Projet Veraplu – Confédération expérimentale (1973–1979)’

Geen begeleidend schrijven, geen dossiernummer.
Alleen een gevouwen kaart van het meer van Parc du Grand-Lieu, het natuurpark nabij Nantes (Frankrijk - departement Loire-Atlantique).
Iemand had met potlood enkele namen van dorpen, gehuchten, omcirkeld.

 

Ik zette koffie.
Buiten kwam de ochtend op gang: brommers, pendelaars, ouders met bakfietsen, een voorbijrijdende patrouillewagen.

Het nieuws ging alweer over de parlementaire debatten i.v.m. de herstelwet op onderzoek neutraliteit.
Sinds de Minister van Onderwijs, Wetenschap en Innovatie had verklaard dat het tijdperk van experimentele identiteiten voorbij is,
was mijn vakgebied officieel herleid tot observatie van functionele gemeenschapsdynamieken.

Niemand durfde het woord matriarchaat nog hardop te gebruiken in een academische context.
Mijn onderzoek naar de berggemeenschappen in Sumatra, met een matriarchaal bestuur, was tijdelijk bevroren.
Te ideologisch, had de commissie gezegd.

 

Ik dacht even dat dit Veraplu-dossier een anonieme grap was. Een afleiding van een collega die nog niet geleerd had dat humor nu meetelt in de evaluatiescore voor onprofessioneel gedrag.

Tot ik de map opende.

De eerste bladzijde was gedrukt op vergeeld papier, onderaan gemerkt met ‘Section interne B3 – 1977’.
In het midden, vetgedrukt, stond:

‘Les structures non patriarcales de la zone humide ne se dissolvent pas : elles changent d’état.’

De zin raakte me vreemd: als een echo van iets wat ik nog niet had gedacht.
Ik las hem opnieuw:
‘Ne se dissolvent pas: elles changent d’état.’

Het papier had een lichte schimmelgeur, van natte aarde.
En bij elke zin die ik las, leek de inkt zich te verschuiven, net niet zichtbaar, alsof de tekst zich aanpaste aan mijn blik.

Ik legde de map op tafel, knipperde, keek opnieuw.
Een enkel woord stond plots in een andere tijdsvorm.
Ik noteerde het. De volgende seconde was het weer verdwenen.

’s Avonds projecteerde ik de kaart op de muur van mijn appartement.
Het blauwgrijze vlak van het meer vulde de kamer, golvend als een ademhaling.

Tussen twee vingerafdrukken stond één naam: Niverance.

Ik typte de naam in het digitale archief van topografische registers.
Slechts één melding, in een geanonimiseerd logboek:

‘Consultation interdite. Projet sociétal non validé (Nantes, 1980)’

De regen sloeg tegen het raam.
Het geluid had de cadans van een oude schrijfmachine, een ritme dat ik herkende van veldnotities uit vervlogen jaren.
Even dacht ik dat de map op tafel bewoog, heel licht, alsof er lucht onder zat.

“Nous étions là,” fluisterde iets.
“Nous ne sommes pas disparus, seulement oubliés.”

De volgende ochtend ontving ik een bericht van het universitair departement:
‘Uw toegang tot de digitale archieven is tijdelijk opgeschort.
Reden: verificatie onderzoekrelevantie.’

Ik glimlachte.
Dat was nog maar het begin.